Jeżeli prace nad ustawą o wzmocnieniu narządzi krajobrazu przebiegną sprawnie, to już za rok samorządy i inne jednostki ochrony przyrody będą mogły przystąpić do tworzenia planów reklamowych. Trzy studentki architektury krajobrazu Politechniki Krakowskiej przeprowadziły w lipcu i sierpniu 2012 roku badania terenowe, których wynikiem jest zarys koncepcji planu lokalizacji reklam.
Krajobraz Pienin jest niezwykle piękny: z szerokimi widokami na Tatry, Dunajec i poszczególne szczyty górskie. Niestety obecna polityka wobec reklam, a przede wszystkim brak odpowiedniego, przejrzystego prawodawstwa, przyczynia się do degradacji tych niezwykle atrakcyjnych obszarów. Jednak unikatowe panoramy zaśmiecane są reklamami o różnych formach: od niewielkich tabliczek informujących o noclegach aż po olbrzymie billboardy i banery rozwieszane nad drogami. Problem ten jest trudny do rozwiązania, ponieważ funkcjonuje on na wielu płaszczyznach, przede wszystkim społeczno – ekonomicznej, ale również legalno – prawnej, czy planistycznej. Jest to jednak ostatnia chwila na pochylenie się nad nim, zanim Pieniny zostaną całkowicie zdominowane przez reklamy.
 Zdj. 1 Reklamy w Krościenku nad Dunajcem |
 Zdj. 2 Natłok reklam w Szczawnicy |
W trakcie prowadzonych badań zaobserwowano, że reklamy usytuowane są wzdłuż prawie wszystkich dróg, a największe ich nagromadzenie ma związek z miejscami najchętniej odwiedzanymi przez turystów. Głównym ośrodkiem reklamowym jest Szczawnica, czyli popularne uzdrowisko z olbrzymią bazą noclegową. Praktycznie nie ma tam miejsc wolnych od reklam. Duża liczba nośników reklamowych znajduje się także w Krościenku nad Dunajcem i Niedzicy. Nieco mniejsze natężenie reklam można zaobserwować w pozostałych miejscowościach. Paradoksalnie, zamiast informować i zachęcać turystów, natłok reklam prowadzi do dezinformacji i zmniejszenia atrakcyjności tych miejsc, co w konsekwencji skutkuje wyborem przez ludzi innych miejsc wypoczynku.
Aby przedstawić skutki nieprzemyślanego rozmieszczania reklam wykonałyśmy symulację przedstawiającą skutki umieszczenia 3 metrowej tablicy reklamowej na Wielkim Polu (teren ten znajduje się pomiędzy Czorsztynem a Kluszkowcami). Najpopularniejsze przydrożne reklamy mają zwykle wymiary 2,5m x 5m, co powiększyłyśmy o około 0,5 metrowy prześwit między gruntem a billboardem. Jak dowiodłyśmy na załączonym poniżej przekroju: podobne reklamy mogłyby zasłonić góry wyższe niż Tatry. Właściwie zza takiej reklamy z drogi widoczne byłyby tylko szczyty gór o wysokości Alp. W konsekwencji najpiękniejsza w Pieninach panorama Tatr widoczna z drogi zostałaby zniszczona. Należy tutaj podkreślić istniejące zagrożenie dla tego unikatowego otwarcia widokowego, ponieważ obecnie w okolicach Wielkiego Pola są już reklamy. Wykonywanie takich analiz i uwzględnienie cienia widokowego w planowaniu przestrzennym pozwala na racjonalne rozmieszczenie reklam, uniknięcie zasłonięcia lub zaśmiecenia cennych krajobrazów i lokalizowania ich w miejscach o mniejszym znaczeniu wizualnym.
 Ryc. 1 Cień widokowy na przekroju od Wielkiego Pola po Giewont dla reklamy o wysokości 3 m |
 Zdj. 3 Panorama z Wielkiego Pola |
W celu opracowania spójnego sposobu ustalania lokalizacji reklam przeprowadziłyśmy szczegółowe analizy dla terenu Pienińskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Polegały one na wyznaczeniu wzdłuż dróg obszarów o widokach w skali makro (o dalekim zasięgu
na góry, Dunajec czy Zalew Czorsztyński), mezo (o nieco mniejszym zasięgu na przykład na pobliskie wzniesienia) i mikro (bliskich – na przykład na ścianę lasu, zabudowę). Zostały one określone w oparciu o istniejące osie, punkty i otwarcia widokowe. Ze względu na ochronę terenów w obrębie Parku Narodowego a także unikatowość krajobrazów konieczne byłoby wprowadzenie dla części terenów przydrożnych całkowitego zakazu umieszczania reklam. Uwzględniając zarówno aspekty krajobrazowe i estetyczne, jak i dynamikę dróg oraz bezpieczeństwo, zaproponowałyśmy strefę całkowicie wolną od reklam, przeznaczoną tylko na znaki oraz miejsca dla zbiorczych punktów informacyjnych (ryc. 2). Lokalizacja tych punktów została wyznaczona w oparciu o wcześniejsze badania widokowe i realne zapotrzebowanie na reklamy. Po analizie inwentaryzacji i wytycznych zaproponowałyśmy 38 miejsc, gdzie można by zlokalizować skupiska reklam dotyczących pobliskich terenów. Byłyby one usytuowane po obu stronach dróg, uwzględniając kierunek jazdy i potrzebę uzyskania informacji potencjalnego turysty o okolicznych atrakcjach, noclegach i restauracjach.
Ryc. 2 Podział na strefy i lokalizacja reklam
Zdj. 4 Proponowane zastąpienie licznych reklam przy wjeździe do Szczawnicy przez jedną tablicę
 Zdj. 5 Tablica informacyjna w Szczawnicy |
Scalenie reklam i ich ujednolicenie jest dobrym sposobem na poradzenie sobie z problemem reklam w krajobrazie otwartym. Ważne jest aby nowe tablice informacyjno – reklamowe nie powielały obecnych nienajlepszych rozwiązań. Dzisiejsze tablice informacyjne nie są wzorem do naśladowania (zdj. 5). Dlatego tak istotne są ograniczenia w doborze grafiki poszczególnych znaków. Ich jednorodność i zgrupowanie w określonych punktach, oznaczonych na powyżej mapie na kolor bordowy, pozwoliłyby na łatwe zasięgnięcie potrzebnych informacji dotyczących najbliższych terenów.Warunkiem działania systemu pogrupowanych reklam jest ich jednorodna szata graficzna i dostosowanie ich wielkości tak, aby nie były dla podróżnych męczące lub niebezpieczne oraz nie zasłaniały atrakcyjnych widoków. Można się tutaj wzorować na zachodnich rozwiązaniach systemowych np. systemie znaków z Raleigh czy Decatur lub rozwiązaniu problemu nośników reklamowych na Starym Mieście w Gdańsku. |
Zdj. 6 System znaków w Decatur
Zaproponowane wyjście umożliwia łatwe zdobycie informacji o usługach na określonym terenie i chroni atrakcyjne widoki przed degradacją, tym samym pomagając zachować unikalną atmosferę Pienin. Należy podkreślić, że takie działania nie tylko wpływają pozytywnie na krajobraz, ale także przynoszą wymierne korzyści miejscom, gdzie zarabia się na turystyce.
Katarzyna Królikowska
Natalia Pocheć
Agnieszka Wójcik
Temat został opracowany przez studentki trzeciego roku Architektury Krajobrazu na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej we współpracy z Pienińskim Parkiem Narodowym reprezentowanym przez Ewelinę Zając, w ramach praktyk studenckich wykonanych pod kierunkiem Urszuli Forczek- Brataniec, pracownika naukowego Politechniki Krakowskiej.